Hij staat erom bekend om hindernissen weg te nemen en staat symbool voor een nieuwe start in je leven.

Waar staat Ganesh voor?

Het bovenstaande Sanskriet vers is een bekende Ganesh mantra. Ganesh, ook wel Ganesha, Ganapati of Vinayak genoemd, is de hindoe godheid met het olifantenhoofd. Tussen haakjes, Ganesha is de Sanskriet schrijfwijze en Ganesh is Hindi. Hij staat erom bekend om hindernissen weg te nemen en staat symbool voor een nieuwe start in je leven. Om deze reden bidden hindoes tot Ganesh voor ze aan iets nieuws beginnen. Beelden van Ganesh staan in Oosterse landen vaak op splitsingen van wegen. Het symboliseert de keuzes die mensen maken als ze een nieuwe weg in slaan. Daarnaast is Hij een beschermheilige voor reizigers. Hij is de god van intellect en wijsheid. Ganesh is de zoon van Shiva en Parvati, Hij rijdt op een muis of een rat Mushika genaamd. Ganesh wordt meestal afgebeeld met een dikke, blote buik, een roze-oranje huid, een rat aan zijn voeten en een olifantenhoofd. De opvallend kleine rat is zijn persoonlijk vervoersmiddel. Soms is ook het AUM symbool afgebeeld; de klank waaruit het heelal is ontstaan. Op veel afbeeldingen van Ganesh komt een ‘swastika’ voor. De swastika (betekenis in het Sanskriet ‘het is goed’), ook wel bekend als het hakenkruis, staat symbool voor welzijn, geluk, voorspoed en vooruitgang. Het symboliseert ook de vier seizoenen van het ronddraaiend jaar en de oneindigheid. De swastika is zowel voor hindoes als bij de boeddhisten het symbool voor de zon. In het oude China staat het symbool voor de oriëntering naar de vier windstreken en wordt het gebruikt om het getal tienduizend (oneindig) aan te duiden. In de moderne geschiedenis heeft Hitler dit oude Arische symbool misbruikt voor zijn doeleinden en staat het symbool voor Nazi Duitsland.

De “geboorte” van Ganesh

Er zijn verscheidene mythologische verhalen bekend over het leven van Ganesh. Een bekend verhaal is het volgende. Shiva verblijfplaats is hoog op de toppen van de bergen, met name de Kailash berg, waar hij vaak zit te mediteren. Shiva’s schoonheid maakte dat andere goden jaloers op hem waren en hem wilden doden. Maar wat ze ook deden, het lukte hen niet. Op een dag was Parvati, de dochter van de bergen en de vrouw van Shiva, alleen thuis en zat in bad. Toen Shiva thuiskwam trof hij één van zijn dienaren aan de deur. De dienaar vertelde hem vervolgens niet binnen te komen omdat Parvati aan het baden was en zij opdracht had gegeven iedereen tegen te houden. Shiva was het hier niet mee eens en hij keek de dienaar dreigend aan. Hij trok zich niets van de dienaar aan en liep gewoon door naar binnen. Toen de badende Parvati plotseling haar echtgenoot voor zich zag staan, schaamde zij zich voor haar naaktheid. Ze bedekte snel haar lichaam en rende naar de slaapkamer. Parvati was helemaal niet blij met wat er was gebeurd en wilde een dienaar hebben die alleen naar haar zou luisteren en echt alles zou doen wat zij hem vroeg. Op een dag maakte Parvati, voordat ze haar dagelijkse bad nam, uit het stof van haar lichaam een knappe en oersterke jonge man. Ze deed hem mooie kleren aan en zei tegen hem: ‘Jij bent Ganesh, mijn eigen zoon en mijn enige dienaar.’ De jonge man boog diep voor Parvati en zei: ‘Ik zal alles doen wat u mij vraagt. Waar kan ik u mee van dienst zijn?’ ‘Lieve zoon’, antwoordde Parvati, ‘vanaf vandaag ga jij mijn deur bewaken. Je mag niemand, maar dan ook echt niemand binnen laten. Desnoods gebruik je hier geweld bij.’ Ze omhelsde hem liefdevol en gaf hem een stok om bij de deur op wacht te gaan staan. Daarna nam zij haar bad. Even later kwam Shiva thuis in het gezelschap van enkele volgelingen. Ganesh wist niet met wie hij te maken had en hield zijn stok omhoog en waarschuwde: ‘Zonder toestemming van mijn moeder mag u niet naar binnen!’ Shiva keek hem boos aan en riep: ‘Wie denk je dat je bent om mij tegen te willen houden? Weet je wel dat ik Shiva ben?!’ Maar Ganesh gaf hem een flinke klap met zijn stok. ‘Je bent niet helemaal goed bij je hoofd’, schreeuwde Shiva. ‘Ik ben Shiva, de man van Parvati en ik ga nu meteen naar binnen!’

Ganesh gaf hem echter direct een tweede klap! Nu werd Shiva pas echt woedend. Hij pakte zijn drietand en sloeg in één klap het hoofd van Ganesh eraf. Parvati kwam op dat moment naar buiten en zag het onthoofde lichaam van haar zoon voor haar op de grond liggen. Ze schreeuwde het uit en viel bijna flauw van schrik en verdriet. Gelijk creëerde Parvati duizenden woeste godinnen met tien armen en opengesperde monden. Parvati vroeg hen de wereld te vernietigen. Verslind alles wat je tegenkomt: goden, halfgoden, wijzen, ook mensen die mijn volgelingen zijn. De godinnen begonnen alles te verwoesten. De goden konden hier niets tegen beginnen, met afschuw keken ze toe. Hoe konden zij deze verwoesting stoppen. ‘We moeten haar om genade smeken’, zei een wijze. ‘Zolang Parvati geen medelijden heeft, zal deze ellende blijven bestaan.’ Snel ging hij naar haar toe en maakte een diepe buiging. ‘O moeder van de wereld, Jij die alles geschapen heeft. Wij brengen Je hulde. Jij bent de macht die beschermt, maar ook de macht die vernietigt. O godin, wees toch voldaan, wees kalm, wij smeken Je.’ Parvati bleef woedend en reageerde niet. De wijze boog opnieuw en vroeg nogmaals om genade. ‘O godin, vergeef ons de fout die is gemaakt. Wij zijn immers Je eigen kinderen. Wij voelen ons diep ellendig, heb toch medelijden alstublieft.’ Toen ontdooide Parvati een beetje en zei: ‘Pas als jullie mijn zoon weer tot leven brengen zal ik een einde maken aan deze verwoesting. Pas als jullie hem respect tonen zal er vrede zijn.’ De wijze ging met deze boodschap terug naar de goden. Shiva die verschrikkelijke spijt had, trof meteen maatregelen. Hij wilde het heel graag goedmaken met Parvati. Aan de goden gaf hij de opdracht om het lichaam van Ganesh te halen en het te wassen. Daarna sprak hij: ‘Ga naar het noorden en breng mij het hoofd van het eerste levende wezen dat jullie tegenkomen.’ De goden gingen op weg en het eerste levende wezen dat ze zagen, was een babyolifant. Ze hakten zijn hoofd eraf en braken daarbij per ongeluk een slagtand af. Ze brachten het hoofd terug en bevestigden het op het lichaam van Ganesh. Shiva nam wat nectar en besprenkelde het dode lichaam terwijl hij gebeden en spreuken opzei. Bij de eerste druppels die op het lichaam neerkwamen, kwam Ganesh weer bij bewustzijn. Hij stond op alsof hij alleen even had liggen slapen. Zijn lichaam zag er nog even gezond uit als voorheen, en op zijn schouders stond nu een vrolijke olifantskop. Iedereen was blij. Vooral Parvati, nu zij haar zoon weer levend en gezond terug had!

Volgens hindoe overlevering heeft Ganesh met zijn gebroken slagtand de ‘Mahabharata’ op meesterlijke wijze op papier hebben gezet, gedicteerd door de wijze Vyasa die de strijd zelf zou hebben meegemaakt. De Mahabharata is een beroemde heldendicht (epos) uit de Indiase geschiedenis. De Bhagavad Gita is het filosofisch gedeelte van de Mahabharata. Mahabharata betekent “de Grote Oorlog” die gevoerd wordt tussen leden van één grote familie: de Kaurava’s tegen de Pandava’s. De Kaurava’s zijn het symbool voor het negatieve en de Pandava’s het symbool voor het positieve. Hiermee laat de Mahabharata zien dat goed en kwaad dicht bij elkaar staan. Ze zijn aan elkaar verbonden, net als één familie. Vlak voordat de grote strijd zal losbreken verandert de leider van de Pandava’s, Arjuna genaamd, op het slagveld van gedachte. Hij heeft er geen goed gevoel over om tegen zijn eigen neven te strijden. Zijn vriend en wagenmenner is Shri Krishna. Krishna staat hem bij en vertelt Arjuna over zijn plicht. Dat gesprek tussen Krishna en Arjuna staat beschreven in de Bhagavad Gita, wat ‘Het lied van God’ betekent. In het eerste millennium voor onze jaartelling werd de Mahabharata mondeling overgeleverd door onder andere reizende priesters en wijzen. Dit maakte het mogelijk dat voortdurend nieuwe verhalen konden worden ingevoegd en verschillende varianten konden ontstaan. Het centrale verhaal bleef echter ongeveer hetzelfde. Rond 350 n.Chr. werd het voor het eerst in zijn geheel opgetekend in het Sanskriet. Na het jaar 1000 verschenen ook versies in vele andere talen van het Indiase subcontinent. Het dateren van de gebeurtenissen in het verhaal is moeilijk. Weinig mensen kunnen de gebeurtenissen op een betrouwbare wijze plaatsen in het India van rond 1500 v. Chr. Er staan wel bijzondere astronomische gebeurtenissen (zoals verduisteringen) in de Mahabharata, die volgens sommige onderzoekers zouden kunnen wijzen op een datering rond 1478 v.Chr. of 3100 v.Chr.

Een andere versie van het verhaal van Ganesh is dat Shiva veel op pad was om oorlog te voeren en hij leerde op die manier zijn zoon niet goed kennen. Wanneer Shiva eindelijk weer naar huis terugkeert, herkent hij zijn zoon niet meer. Hij beschouwt hem als een indringer en onthoofdt hem. Als blijkt dat het zijn zoon is, schrikt hij en geeft hij direct opdracht aan zijn dienaren het eerste het beste hoofd te zoeken en die op het lichaam van zijn zoon te plaatsen. De dienaren keren terug met de kop van een olifant en Shiva roept op die manier zijn zoon weer tot leven.

Ganesh Chaturthi

Ganesh Chaturthi is een hindoe feestdag ter ere van Ganesh. In sommige streken van India is dit feest zeer populair. Het wordt gevierd tijdens de maand Bhádrapada, en vangt aan op de shukla chaturthi, oftewel de vierde dag van de wassende maan. Dat betekent dat het begin van het feest meestal ergens tussen 20 augustus en 15 september valt. Het feest duurt tien dagen, tot Anant Chaturdashi, de veertiende dag van de wassende maan.

Op de eerste dag van de viering wordt er door de aanbidders eerst ter zuivering een bad genomen en koopt men vervolgens een beeld van Ganesh. De beelden vindt men van enkele centimeters tot metershoog. Dit neemt men dan mee naar huis, waar het beeld op een altaar wordt neergezet en versierd. Het beeld laat men tijdens het gehele feest staan en wordt ‘s ochtends en ‘s avonds aanbeden en voorzien van offergaven. Op de laatste dag van het feest wordt het beeld weer meegenomen en aan de dichtstbijzijnde rivier, meer of zee toevertrouwd of in een emmer water opgelost.

In Den Helder heeft de Sri Lankaanse gemeenschap in 2013 een mandir geopend ter ere van Ganesh. De Sri Varatharajah Selvavinayagar Mandir genaamd. Op verschillende tijden kan men de mandir bezichtigen en kan men deelnemen aan de puja’s.

Tags: beschermheilige Ganapati Ganesh Chaturthi Ganesh mantra Ganesha godheid Mushika olifantenhoofd Parvati rat Shiva shukla chaturthi swastika Vinayak