Het hindoeïsme kent vele gebruiken en tradities. Voor tijdens, en na de kirtan worden er rituelen uitgevoerd met allemaal hun eigen betekenis. Op de maandelijkse kirtan komen mensen uit verschillende landen en met verschillende achtergronden. Daarom is in samenwerking met een pandit dit artikel ontstaan om de achterliggende gedachten van de rituelen toe te lichten.
“Offer alles aan de Heer en geef alles aan Hem over, zonder enig verlangen naar persoonlijke gewin.” “Zuivere liefde tot God is dat stadium waarin dienst aan de Heer het enige is dat telt, en dat haar eigen beloning is.”
~ Sri Sathya Sai Baba
Puja (Uitnodiging aan de devi’s en devata’s)
Voordat het officiële programma om zeven uur begint, is hiervoor ruim een uur aan rituelen en gebeden vooraf gegaan. Voorafgaand aan de kirtan wordt er een puja gedaan, devotionele rituelen volgens de hindoe leer. Tijdens deze puja worden de devi’s en devata’s uitgenodigd om de kirtan bij te wonen. Aan de devi’s en devata’s worden zegeningen gevraagd voor een goed verloop van de kirtan, waarbij hun gevraagd wordt alle obstakels weg te nemen. Ook worden zegeningen gevraagd voor alle bezoekers. Deze puja wordt in het bijzonder opgedragen aan vijf aspecten van God. Er wordt hier gesproken over aspecten van God omdat ook het hindoeïsme eigenlijk maar één God kent, waarvan de devi’s en devata’s verschillende aspecten zijn. De puja wordt opgedragen aan Ganesha, Vishnu, Shiva, Shakti en Surya. Zij staan symbool voor de vijf elementen: water, vuur, aarde, lucht en ether. De devi’s en devata’s kunnen aanbeden worden in hun oorspronkelijke vorm of als hun avatar, zoals Krishna avatar is van Vishnu. Naast deze puja wordt er ook een kalash puja gedaan. De kalash puja is opgedragen aan het water, omdat het water leven brengt. Aan het einde van de puja wordt Satyha Sai Baba vereerd waarbij de nadruk wordt gelegd op de eenheid van alle devi’s en devata’s. Alle aspecten van het goddelijke zijn in Satyha Sai Baba aanwezig.
Verwelkoming van de Goddelijke Gasten
In het eerste deel van de puja zijn de hoofdgasten, de devi’s en devata’s, uitgenodigd door middel van een mantra en vervolgens worden ze verwelkomd door onder andere het schenken van bloemen. De bloem staat symbool voor je hart. Je schenkt je hart aan je goddelijke gasten. De rituelen die bij de ontvangst van de devies en devata’s worden uitgevoerd zijn gebaseerd op oer-oude tradities. Vroeger waren er nog niet zulke moderne en snelle vervoersmiddelen zoals we tegenwoordig hebben. Wanneer je een gast ontving, had deze meestal een lange zware reis te voet afgelegd. Je bood je gasten dan een mogelijkheid om zich op te frissen en bood ze drinken aan. Deze rituelen zie je ook terugkomen bij het Hanuman beeld. De handen en voeten worden gewassen met water, er wordt water gesprenkeld over het hoofd, symbool voor een verfrissende douche en water wordt geofferd bij de mond als een dorstlesser. Ook worden je gasten heerlijk geparfumeerd met wierook. Alles om het voor je dierbare gasten zo comfortabel mogelijk te maken. Gastvrijheid staat bij hindoes hoog aangeschreven als morele waarde. Dit is vastgelegd in de Sanskriet uitdrukking atithi devo bhava, behandel je gast als een godheid die velen vaak nog in de mond nemen.
Het offeren van prasad kan worden gezien als het verschaffen van voedsel aan de devi’s en devata’s. Natuurlijk heeft God geen voedsel nodig, maar we bieden het hem wel aan, uit eerbied en dankbaarheid. Het voedsel dat aan de devi’s en devata’s wordt aangeboden is gezegend en wordt na de kirtan door de grotere hoeveelheid prasad, die ook bereid is, gemengd en uitgedeeld. Zo mag iedereen een deel tot zich nemen van het gezegende voedsel. Prasad is vergelijkbaar met de hostie die symbool staat voor het brood dat door de hand van Jezus werd geschonken aan zijn volgelingen.
Het belang van rituelen
Vaste rituelen zoals die tijdens de puja worden gedaan zijn erg belangrijk. Wanneer we ons houden aan een bepaalde routine, hoeven we niet meer bij de handelingen na te denken en bieden onszelf de ruimte om onze geest vrij te maken. Wanneer de geest vrij is, staat de intentie het meest centraal. Dat er voorgeschreven rituelen bestaan, hoeft geen obstakel te zijn om je eigen rituelen uit te voeren. De intentie kan even puur zijn wanneer je je eigen routine volgt. Wanneer je alleen maar denkt aan hoe het hoort, ben je daar meer mee bezig dan met je intentie van liefde die uiteindelijk het meest belangrijk is. Rituelen zijn tenslotte een middel naar liefde. Er is geen systeem dat zegt: je bent alleen een goede devoot als je dit of dat doet. Dit wil ook niet zeggen dat de voorgeschreven rituelen er voor niets zijn. Dat je bepaalde rituelen op een juiste manier uitvoert, is vaak belangrijk op bepaalde momenten in je leven. Wanneer het zover is komt het vanzelf op je pad. Dit kan je bijvoorbeeld verteld worden in een droom of iemand komt op je pad die je hiertoe inspireert. We hoeven het dan ook niet als een plicht te zien om anderen op hun ‘fouten’ bij rituele handelingen te wijzen. Als het belangrijk voor deze personen is, komt het vanzelf.
Mala’s
De mala’s (bloemenkransen) die bij de foto’s en bij Shri Satyam worden omgedaan bij zijn binnenkomst zijn zowel een verwelkoming als een eerbetoon. Wanneer een mala van een foto afvalt, of wanneer een bloem valt, interpreteren wij dit als een teken dat Bhagawan (God) blijk geeft van zijn aanwezigheid of tevredenheid. We kunnen een gebeurtenis als deze niet wetenschappelijk verklaren. Ook kunnen wij niet voor God spreken. Maar we geloven wel door vele wonderen die hebben plaatsgevonden dat God zich op meerdere manieren kenbaar maakt. Dit omdat in elk van de mens een sceptisch deel schuilt die elke keer weer vraagt om bevestiging van Gods bestaan. Zo sprak Jezus ook tegen Johannes: “Tenzij dat gijlieden tekenen en wonderen ziet, zo zult gij niet geloven.” Soms zijn er wonderen nodig om het vertrouwen in God sterker te maken. Er gebeuren vele wonderen om ons heen, we hoeven alleen maar onze ogen ervoor te openen, dan blijken ze dichterbij te zijn dan je ooit had gedacht.
Tika
Wanneer de bezoekers arriveren, staan er bij binnenkomst altijd een man en een vrouw klaar om de bezoekers te verwelkomen met een tika. Deze tika wordt tussen je wenkbrauwen op het voorhoofd geplaatst. Dit is de plek van je derde oog, het oog van kennis. Dit is een meditatiepunt waar op gefocust wordt om van binnenuit tot inzichten te komen. De tika is een symbool van wijsheid en inzicht in je spirituele leven. De tika die je ontvangt is van chandan, gele poeder van gemalen sandelhout. Opvallend is dat de mannen een streep ontvangen en de vrouwen een stip. De verticale streep staat symbool voor devoten die Vishnu aanbidden. Zo ook kan de tika gemaakt worden als drie horizontale strepen als teken van Shiva aanbidders. De stip staat symbool voor het getal nul, het getal nul is het alles en het niets. Een tika kan op behalve de al genoemde manieren nog op vele andere manieren worden aangebracht. Verschillende vormen tika’s staan symbool voor verschillende stromingen binnen het hindoeïsme en hebben allen een eigen betekenis. In theorie zou man of vrouw elke vorm kunnen nemen als tika. Waarom er bij de kirtan alleen een streep wordt gezet bij de mannen en niet bij de vrouwen is niet alleen omdat het beter siert, maar ook omdat het algemeen is geaccepteerd.
Voeten aanraken
Wanneer Shri Satyam arriveert, staan de rituelen allemaal in het teken van verwelkoming. Aan het einde van deze rituelen worden zijn voeten aangeraakt. Het aanraken van de voeten is het vragen om een zegening. De ziel van een persoon huisvest zich in een lichaam en dat lichaam wordt gedragen door de voeten. Dit maakt de voeten de drager van de ziel. Door het aanraken van de voeten toont de mens zijn nederigheid en verkleint hiermee zijn ego.
AUM
Als Shri Satyam plaats heeft genomen op zijn stoel gaat de kirtan van start. In het begin van de kirtan wordt er 21 keer ‘AUM’ gereciteerd. ‘AUM’ komt terug in vele mantra’s en bhajans. Dit is omdat ‘AUM’, de oerklank, de scheppingsklank, de eerste trilling is waaruit alles is ontstaan. Hoewel er in het Hindi maar één teken is voor het woord AUM bestaat het eigenlijk uit drie klanken: A, U en M. De trilling A staat voor Brahma, de U voor Vishnu en de M voor Mahesh. In de hindoe mythologie zijn het ook deze devata’s die samen met hun devies alles scheppen, onderhouden en weer laten vergaan. Ook in het evangelie van Johannes wordt gesproken over ‘het Woord’ waaruit alles is ontstaan. Wij reciteren deze klank omdat het een zeer krachtige klank is waarmee heel veel bereikt kan worden.
“In den beginne was het Woord en het Woord was bij God en het Woord was God. Dit was in den beginne bij God. Alle dingen zijn door het Woord geworden en zonder dit is geen ding geworden, dat geworden is.” ~ Evangelie van Johannes
Het hoofd bedekken
Alle religies hebben eenzelfde doel, namelijk, het in zich realiseren van God! En dit is ook in vele rituelen en gebruiken terug te zien. Wanneer vrouwen meedoen aan een ritueel, zoals het offeren van bloemen aan het begin van de kirtan bij het reciteren van de 108 namen van Sathya Sai Baba en bij de arati dragen de participerende vrouwen een sjaal over hun hoofd. Dit is een traditie van respect. Het bedekken van het hoofd als teken van respect is in de islam terug te zien, maar ook in het christendom en het jodendom. De orthodox- christelijke vrouw draagt een hoefje en de christelijke non draagt een kap op het hoofd. In het orthodoxe jodendom draagt de man een keppeltje, en de getrouwde joodse vrouw een pruik of een hoofddoek. Het bedekken van het hoofd heeft in India in verschillende streken verschillende betekenissen. Bij de kirtan is het een gebruik geworden uit respect.
Prasad en Vibhuti
Aan het einde van de kirtan wordt er prasad uitgedeeld en kan er vibhuti worden opgehaald. Net zoals de prasad geofferd en gezegend is, zo is ook de vibhuti een zegening die je mee mag nemen naar huis. Vibhuti is gezegende as. De as symboliseert de meest pure vorm van materie. Het is al volledig verbrand en kan niet meer verder verbrand worden. Het uitdelen van as is van oudsher een onderdeel van een yagnya (vuuroffer). Wanneer een vuuroffer volbracht was bleef er as over. Deze as werd uitgedeeld en aangebracht op het lichaam. De as draagt alle gebeden die tijdens het ritueel zijn volbracht in zich. Vibhuti
kan ingenomen worden, maar het hoeft niet, je kan het ook op je lichaam smeren of bij je dragen. Het zal hoe dan ook een gunstige uitwerking op je hebben. Concluderend zijn er vele rituelen met alle een achterliggende gedachte. Het belangrijkste bij
het uitvoeren van rituelen is dat de juist intentie centraal staat. Door te handelen vanuit een goede intentie, een intentie van liefde en bhakti, kunnen we heel veel bereiken. Wanneer bepaalde rituelen belangrijk voor ons zijn om welke reden dan ook zal God de gids zijn en ons leiden.